Het automatiseringsproces van lezen

De beginnende geletterdheid (groep 1, 2 en 3) is de fase waarin kinderen de basisprincipes van het leren lezen en schrijven ontwikkelen. Dat gaat niet bij iedereen even gemakkelijk. Dat komt omdat leren lezen geen natuurlijk proces is. Het gaat niet vanzelf, maar moet worden aangeleerd.
Zoals je op bovenstaande tekening kunt zien, verloopt leren lezen via 3 fases:
1. De klank horen
2. Klank – letterteken schrijven
3. Plaatje bij het woord zien
Hoe vaker het automatiseringsproces wordt herhaald, hoe vlotter dit verloopt.
Automatiseren is een belangrijke stap in het proces van (technisch) leren lezen. Het automatiseren van de verschillende strategieën technisch lezen en met name het lezen met behulp van de visuele woordvorming of directe woordherkenning bepalen de leessnelheid.

Vloeiend lezen & automatiseren
Wanneer een kind leert lezen, is het van belang dat de letters van een woord juist worden omgezet naar de bijbehorende klanken.
Een beginnende lezer kan nog geen woorden lezen, maar enkel de letters herkennen. Een woord wordt letter voor letter gespeld.
Een kind gaat herkennen welke klank vooraan of achteraan in een woord staat en leert het woord in klanken (fonemen) te verdelen (koek wordt k-oe-k) of uit fonemen samen te stellen (r-oo-s is roos).
Een ander woord voor spraakklank is foneem.
Fonologisch bewustzijn is ´het vermogen om de betekenis van woorden te negeren en zich te concentreren op de klankenstructuur´
Fonologische vaardigheden hebben te maken met het vermogen om klanken te herkennen en van elkaar te onderscheiden.
Om te kunnen leren lezen en spellen zijn goede fonologische vaardigheden nodig.

🎈Fonemisch bewustzijn is het besef dat woorden uit afzonderlijke klanken zijn opgebouwd en dat die klanken gekoppeld kunnen worden aan geschreven letters of lettercombinaties. Ze leren woorden in klanken te hakken (auditieve analyse) en deze klanken weer aan elkaar te plakken tot woorden (auditieve synthese). Zo hak je straat in s-t-r-aa-t en plak je deze letters weer aan elkaar tot /straat/.

🎈Fonologisch bewustzijn houdt in het kunnen omgaan met klanken. Bijvoorbeeld het opsplitsen van woorden in lettergrepen ('hakken'/ ko-nij-nen)), het verbinden van lettergrepen tot een woord ('plakken') en het rijmen (plas, kas,tas) .
Het kind leert naar de vorm van woorden te kijken in plaats van naar de betekenis.
🎈 Letterkennis: Ook de letterkennis is van belang. Het kind moet letters kunnen herkennen, benoemen en schrijven.

Wanneer we aansluiten bij de natuurlijke ontwikkeling van kinderen gaat leren lezen, op het moment dat het kind daaraan toe is echt niet vanzelf, maar het proces verloopt wel soepel en het kind pikt de aangeboden leerstof veel sneller op. Dat is daarnaast erg goed voor het zelfvertrouwen van het kind en dus voor zijn prestaties in het algemeen.
* Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat letterkennis, fonemisch bewustzijn (beseffen dat woorden uit klanken bestaan) en benoemsnelheid (het tempo waarin kinderen letters en cijfers een naam kunnen geven) bij kleuters belangrijke voorspellers zijn voor hun leesontwikkeling in groep 3.
Ook bij kinderen in groep 3 zijn letterkennis, fonemisch bewustzijn en benoemsnelheid een belangrijke voorspeller.
Alleen verschilt het tijdstip waarop kinderen deze vaardigheden onder de knie hebben.

Het is van belang dat alle kinderen vloeiend leren lezen.
Bij sommige kinderen gaat dat vanzelf. Van de kleuters kan 15 procent bij het begin van groep 3 al lezen.
Maar wetenschappelijk onderzoek heeft uitgewezen dat dit niet komt omdat deze kinderen vroeg leesrijp zijn. De reden is dat zij opgroeien in een stimulerende omgeving, waarin wordt voorgelezen en zij in aanraking komen met boeken en taalstimulerende activiteiten.
Op het moment dat je kinderen een breed scala aan taalactiviteiten aanbiedt, worden ze op positieve wijze geprikkeld om zelf te leren lezen. Wacht dus niet totdat je kind uit zichzelf gaat lezen, maar wacht wel totdat het eraan toe is.

🎈Enkele voorbeelden van spelletjes:

Letterliedje
Zing een letterliedje, bijvoorbeeld op de melodie van ‘Zeg ken jij de mosselman’. Een voorbeeld daarvan is: Zeg ken jij de letter g, de letter g, de letter g? Zeg ken jij de letter g, van groen en geel en grapje. Laat kinderen daarbij nieuwe woorden verzinnen, zoals ‘van gras, gevoel en groeien’ en zing het liedje opnieuw!

Letter van de week
spelletjes rondom een letter: Rijmwoorden en/ of plaatje en klank tegelijkertijd.

Letterspel:
zoeken naar beginklank (fonemisch bewustzijn), letters op volgorde leggen (analyse/synthese). Letters van scrabble of zelf letters op blaadje schrijven, of….

Duimenspel: letten op geluid
Als het kind de duim omhoog houdt wil dat zeggen dat het goed is. Duim naar beneden houden; dan is het niet goed.
Vb. Als je het geluid hoort van een hond dan steek je de duim in de lucht. Is het een andere geluid, wat zouden we dan moeten doen? Dan steek je de duim naar beneden. Laat verschillende geluiden horen.

Luisterspel
Bedenk een beweging bij rijmwoorden.
Vb. het kind bedenkt een beweging bij het woord sok. Een heel andere beweging bij het woord rok.  
Het kind/ de kinderenvoeren deze beweging uit als ze dit woord horen. Ze zullen dus goed moeten luisteren
Gaat dit ook goed dan worden de twee minimale woordparen gebruikt voor het spel. Dan zijn er dus vier woorden, en vier bijhorende bewegingen.

Plaatjes zoeken
Laat kinderen plaatjes zoeken (bijvoorbeeld in tijdschriften) bij een bepaalde letter.
Laat ze zo een poster maken rondom een bepaalde letter.

Rijmwoorden met plaatjes
Mix en koppel! Zoek plaatjes van twee rijmwoorden, zoals pauw-blauw, koe-moe, snoep-troep, koek-doek enzovoort. Print de plaatjes en geef elk kind een kaartje. Laat de kinderen dan rondlopen in de klas. Wanneer het kind iemand tegenkomt gaan ze samen kijken of de plaatjes rijmen. Koe-blauw? Nee, deze woorden rijmen niet. De leerlingen lopen en zoeken verder. Rijmen de woorden wel? Dan vormen zij een koppel! Lukt het alle kinderen om een setje te vormen?
 

Rijmwoorden slinger
Noem een woord. Probeer om de beurt een rijmwoorden te verzinnen. Hoe lang kunnen jullie de slinger met woorden maken?

Losse klanken
Leg een aantal voorwerpen klaar. Zeg een woord in losse klanken, zoals b-oe-k. De kinderen moeten raden om welk voorwerp het gaat. Voorbeelden van materialen die je klaar kunt leggen: pen, stift, boek, mok, enzovoort.
  

Welk woord is het?
Hak een woord in klanken. Kan het kind ontdekken welk woord het is?

5 minuten taalspelletjes
VoorleesExpress - taalspelletjes
Taalspelletjes voor peuters

Waar je bij het automatiseringsproces wel rekening mee moet houden, is dat het anders kan verlopen.

Er kunnen beperkende factoren zijn, waardoor het automatiseringsproces bij desbetreffende kinderen anders verloopt, minder snel als bij bijv. een buurjongen van dezelfde leeftijd.

1. Bij de fase van horen; als een kind slechthorend is, of het heeft vaak buisjes gehad, veel oorontstekingen, omgeving
2. Bij de fase van het schrijven kan het zijn dat er nog ‘problemen’ zijn met de motoriek
3. Bij fase zien kan het zijn dat autisme, TOS, NT2 een belemmering zijn.

Veel plezier met je kind/ de kinderen tijdens het automatiseringsproces om te leren lezen.
Ik ben benieuwd naar jouw spelletjes wat taalactiviteiten betreft.
Deel ze als je wilt in een reactie 👍🏻